Circulair verbouwen

Ons kantoorpand aan het Oeverkruid was dringend toe aan een moderniseringsslag. Het is een pand dat rond 2000 is gebouwd en net als zoveel kantoorpanden, een stalen doos.

Onze architect Annette zegt daarover: “Dit gebouw is haastig en liefdeloos gemaakt en dat kun je overal aan zien. Onlogische aansluitingen, slechte kwaliteit bouwmaterialen, bouwfouten; noem maar op.”

Volgens Annette is de kwaliteit van een bouwwerk, of het nu een stalen doos is of een karakteristiek pand, heel belangrijk als je nadenkt over circulair verbouwen. “Als iets karakteristiek is of kwalitatief goed gebouwd dan is het veel makkelijker om delen van het gebouw te behouden. Ook goede kwaliteit materialen maakt hergebruik makkelijker. Nu vraag ik me bij ieder onderdeel af of het wel de moeite waard is om het te behouden.” Ze denkt dat dit deel van circulair bouwen onderbelicht is in de gesprekken die hierover worden gevoerd. “Het gaat vaak over nieuwbouw en dat is relatief eenvoudig circulair te doen. Je hebt overal invloed op. Bij verbouw loop je tegen hele ander uitdagingen aan. Je basis is een casco dat niet is gebouwd vanuit de circulaire gedachte. Het is gebouwd om af te dichten met kit, pur en lijm.”

De moeite doen voor een tweede leven

Een ander onderbelicht aspect is de emotionele waarde van een gebouw. “Een gebouw dat met liefde is gemaakt wil je graag behouden. Ook als het niet 100% voldoet aan de nieuwe eisen. Liefde voor een gebouw maakt dat je moeite doet om het een tweede leven te geven. En iedereen weet wel dat níet bouwen het meest duurzame is dat je kunt doen.”

Ondanks de kwaliteit van het gebouw blijft het casco staan en wordt het interieur zo netjes mogelijk ontmanteld. Elk onderdeel wordt bekeken op de mogelijkheid om te hergebruiken. Annette haar intrinsieke motivatie om deze verbouwing zo circulair mogelijk voor elkaar te krijgen is groot. Enerzijds om te laten zien dat het kan en anderzijds omdat er op deze manier uiteindelijk veel minder op de afvalhoop terecht komt dan bij volledige sloop. Ze streeft ernaar het interieur nu zó te maken dat dit waarde toevoegt, ook voor volgende eigenaren. Dat het de moeite waard is om te behouden.

Annette heeft voor haar plan gewerkt met het 10R model. Het 10R model wordt gebruikt als toetsingskader wanneer je circulair wilt bouwen of produceren. De termen Refuse, Reduce, Rethink, Re-use, Repair, Refurbish, Remanufacture, Repurpose, Recycle en Recover zeggen iets over het niveau waarop je met circulariteit bezig bent.

Dingen weglaten waar dat kan

Ze heeft bijvoorbeeld onderzocht of het mogelijk was om zonder vloerbedekking te werken. Er liggen overal betonnen vloeren en in een ander deel van ons pand hebben we die ook geverfd in plaats van bekleed. Maar de lijm- en mortelresten zijn alleen met veel extra inspanning te verwijderen. Die tijd hebben we niet. Uiteindelijk komt er dus toch vloerbedekking, maar dan wel de CO2-neutrale variant van Forbo.

Goed circulair verbouwen vraagt meer dan alleen het toepassen van het 10-R-principe. “Als architect kijk ik natuurlijk ook naar de gebruikswaarde van ruimtes. Zijn ze prettig om in te verblijven, zijn ze licht genoeg, is de akoestiek goed?” In de kantoren zaten systeemplafonds over de hele breedte. Nu maken we eilandplafonds. “Dat reduceert het  materiaalgebruik met 50 procent en maakt de ruimtes lichter. Het geeft een gevoel van ruimte en levert een betere akoestiek op. Op die manier heb je met minder materiaal meer effect.

Intensief betrokken

Voor Annette als architect vergt het circulair verbouwen van dit gebouw een heel andere inspanning dan wanneer ze iets op papier ontwerpt. Ze is veel intensiever bij de bouw betrokken en schakelt telkens op wat er tevoorschijn komt. Nu is ze zelf ook opdrachtgever, maar in een ander geval zou dat betekenen dat de dialoog tussen de opdrachtgever en haar veel intensiever zou zijn dan bij een ontwerp waar alles nieuw is. “Bij het willen hergebruiken van dingen kom je veel vaker voor een keuze te staan dan bij kaalslag en alles nieuw inbouwen. Dan is overleg met je opdrachtgever over wat je daarmee doet noodzakelijk.”

Ook met de bouwer werken we anders samen dan bij een traditionele verbouwing. Neem bijvoorbeeld de datakabels. Er liggen kilometers kabel in het gebouw die we straks ook gewoon weer nodig hebben en waar veel kostbare grondstoffen in zijn verwerkt. Als we niet expliciet de wens hadden uitgesproken dat we deze willen hergebruiken waren ze eruit geknipt en weggegooid. Nu zijn ze zorgvuldig uit de wandgoten gehaald, worden ze opgemeten, doorgemeten én hergebruikt. Hoe mooi is dat!

Hergebruik als uitgangspunt

Er gaat een heleboel volgens plan. We hergebruiken stalen binnenkozijnen en deuren. Het sanitair kan ook allemaal opnieuw worden gebruikt. We hebben gelukkig ruimte genoeg om dit op te slaan, maar dat betekent wél dat we zelf aan de slag moeten om al die wc potten schoon te maken… Ook de oude dubbele beglazing uit de buitenpuien wordt binnen hergebruikt in de gangpuien. En van de installaties zoals de verlichting, de brandinstallatie en de alarminstallatie wordt veel hergebruikt.

Nu het ontmantelen bijna gereed is en duidelijk is wat er hergebruikt kan worden heeft Annette gemengde gevoelens over of het een geslaagd experiment is. “Ik denk dat we uiteindelijk nog geen 50% kunnen hergebruiken van wat we in eerste instantie van plan waren. Dat vind ik toch teleurstellend. Aan de andere kant besef ik heel goed dat we het, door erover na te denken, veel beter hebben gedaan dan wanneer we er niet over hadden nagedacht. Uiteindelijk gaan we weliswaar een aantal dingen anders doen dan we gepland hadden, maar niet elke verandering is een concessie.”

Voor Annette zit het meest intensieve deel er nu op. Nu de ontmanteling erop zit kan er gestart worden met het weer opbouwen. Dat is heeft inmiddels uitgedacht. Wat rest is het poetsen van de wc potten…..

 

Wil jij ook circulair verbouwen?

Uitgelicht

  • Circulair verbouwen
  • Meer is minder
  • Waarde toevoegen
  • Ontwerpen met aandacht
Bekijk alle cases

Archipunt team